Zonnepotentieel en zonnekaart Vlaanderen
Inzake energie- en klimaatdoelstellingen om tegen 2030 40% minder broeikasgassen uit te stoten, 27% minder energie te gebruiken en 27% energie te halen uit hernieuwbare bronnen tov 1990 is er voor Vlaanderen nog een hele weg te gaan. Met de realisatie van het Grootschalig Referentie Bestand en het Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen II (DHMV II) kan Digitaal Vlaanderen op basis van deze referentiedata en de aanwezige technische knowhow meerwaardediensten aanbieden inzake het potentieel van hernieuwbare energie, met name
- Het zonnepotentieel voor investeringen in zonne-energie
en - Het in kaart brengen van platte daken voor investering in groendaken.
Zonnepotentieel is een begrip gelieerd aan het begrip zoninstraling. Waar de term zoninstraling louter doelt op de hoeveelheid energie die de zon afgeeft gedurende een tijdseenheid op een gegeven oppervlak, heeft de term zonnepotentieel een iets bredere kwalitatieve invulling.
Het wordt vaak gebruikt bij kaartmateriaal om regio’s in de wereld met elkaar te vergelijken op basis van de globale horizontale instraling. Maar de term zonnepotentieel kan ook op een lokaal niveau gebruikt worden, met name het potentieel op dakvlakken of andere mogelijk oppervlakten voor de installatie van zonnepanelen, collectoren en andere technologieën die het zonlicht als bron van energie hebben.
De grootte van het zonnepotentieel hangt enerzijds af van de globale horizontale zoninstraling (kwh/m² per jaar) van de regio, maar anderzijds van de configuratie van de zonbeschenen oppervlakte of dakvlakken (oriëntatie en helling) en het omringend terrein en oppervlaktemodel. Het effect van de zoninstraling op een oppervlak kan getemperd worden door schaduw van nabijgelegen gebouwen, vegetatie of andere permanente objecten (bv. schouwen, antennes, etc.).
De LiDAR-puntenwolk van het DHMV II heeft een resolutie van minstens 16 pts/m² wat ze geschikt maakt voor verwerking van objecten op sub-meter niveau. Voor de zonnepotentieel analyse wordt op basis van de puntenwolk, een Digitaal Surface Model (DSM) met een rasterresolutie van 0.5 meter aangemaakt. Dit is belangrijk om schaduwwerking in de zonnepotentieel analyse te integreren. Het op deze manier aangemaakte DSM is de basis voor de zonnepotentieel berekeningen.
De zonnepotentieel berekening is het resultaat van de som van de directe zoninstraling (rechtstreeks van de zon) als de diffuse zoninstraling (straling weerkaatst door de atmosfeer en het grondoppervlak). Voor elke DSM rastercel wordt deze berekening van de globale zoninstraling herhaald. Hierbij wordt zowel rekening gehouden met de oriëntatie, met de dagelijkse stand van de zon, de beschaduwing en de diffuse straling. Bij de berekening wordt rekening gehouden met de typische atmosferische parameters voor onze contreien.
De dataset van het zoninstralingsraster of Solar irradiance raster is visualiseerbaar in het Open Lidar Portaal.(opent in nieuw venster)
De resulterende raster dataset van de globale jaarlijkse zoninstraling in kwh/m²/jaar wordt verder gebruikt, samen met het GRB voor de analyse van geschikte dakoppervlakken voor de plaatsing van zonnepanelen en collectoren. Deze analyse houdt rekening met:
- de gebouwentiteiten van het GRB;
- een voldoende hoge berekende instraling (> 800 kWh/m²), waarbij een nuttig rendement te verwachten is; en
- een voldoende groot dakoppervlak (> 5m²) om een praktische uitvoering mogelijk te maken.
Het resultaat is een vector bestand waarbij de belangrijkste attributen van het GRB zijn opgenomen, gecombineerd met adresgegevens van het CRAB en verrijkt met zonnepotentieel attributen zoals oppervlakte, gemiddelde jaarlijkse globale instraling (kWh/m²) en de totale jaarlijkse globale instraling (kWh). Op basis hiervan kunnen, samen met andere info, eigen aan zonnepanelen/collectoren en overheidssubsidies, andere zaken afgeleid worden.
Bijvoorbeeld de energieopbrengst van zonnepanelen per dak en hun terugverdientijden.
De zonnekaart Vlaanderen of "Hoe geschikt is mijn dak voor zonnepanelen of een zonneboiler?"
Hoe geschikt is jouw dak voor zonnepanelen of een zonneboiler? Hoeveel kost de installatie? Wat is de terugverdientijd? Met deze vragen kan je terecht op www.energiesparen.be/zonnekaart(opent in nieuw venster).
Het Vlaams Energieagentschap doet voor de zonnekaart voor Vlaanderen beroep op de expertise die aanwezig is binnen de Beeldverwerkingsketen Vlaanderen (BVK).
Digitaal Vlaanderen verzamelde in het kader van het Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen nauwkeurige hoogtemetingen. Samen met de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) verwerkten we deze data in combinatie met andere terreininformatie. Zo werd voor elk van de meer dan 2,5 miljoen daken de gemiddelde zoninstraling en potentiële opbrengst voor PV en warmtecollectoren bepaald. Bij de berekening werd o.a. rekening gehouden met de oriëntatie en hellingsgraad van het dak, en ook met de schaduw van omliggende gebouwen of bomen.
Meer informatie vind je in deze video(opent in nieuw venster) of in dit document(PDF bestand opent in nieuw venster).
Voor meer achtergrondinformatie zie presentatie Trefdag Digitaal Vlaanderen(PDF bestand opent in nieuw venster) (2016).
Voorbeeldproject stad Antwerpen
Voor de stad Antwerpen heeft Digitaal Vlaanderen de dataset aangemaakt die het potentieel aan hernieuwbare energie op gebouwen in de stad Antwerpen in kaart brengt. Hierbij is niet enkel de zonnepotentieel kaart aangemaakt, maar ook een kaart met weergave van platte daken die geschikt zijn voor de realisatie van groendaken. De Stad Antwerpen lanceerde de website “Zoom in op uw dak(opent in nieuw venster)”. Bewoners kunnen hier de mogelijkheden van hun dak bekijken en modules berekenen de eventuele investering en winst aan energie.
Voorbeeldproject Stad Gent
Ook voor de stad Gent heeft Digitaal Vlaanderen de zonnepotentieel kaart aangemaakt. Deze kaart is tot stand gekomen door steun van het Music project rond urbane planning. De zonnekaart(opent in nieuw venster) maakt deel uit van een bredere website(opent in nieuw venster) die in 2015 is gelanceerd om tot een “klimaatneutrale” stad te komen in 2050 .