Iedereen aanspreken: diversiteitscommunicatie

Met diversiteitscommunicatie kies je voor een zo groot mogelijke doelgroep. Je baseert je communicatie op wat we als mensen allemaal gemeen hebben. Zo spreek je zoveel mogelijk mensen aan. Hoe groot onze verschillen ook zijn, we hebben veel gemeenschappelijk. Alle ouders willen bijvoorbeeld een goede toekomst voor hun kinderen. Alle buurtbewoners willen leefbare straten. Iedereen wil graag gezond blijven.

Alle overheidscommunicatie zou diversiteitscommunicatie moeten zijn. Gebaseerd op wat ons bindt en met slogans, beelden en teksten waar iedereen zich kan in herkennen.

Een specifieke doelgroep kiezen: als maatwerk nodig is

Soms heb je naast de brede diversiteitscommunicatie ook communicatie nodig op maat van bepaalde doelgroepen. Dat is het geval als een bepaald verschil met de ruime doelgroep te groot is.

De tools, boeken, presentaties en links die je vindt op deze pagina zijn zowel relevant voor diversiteitscommunicatie als voor communicatie op maat van specifieke doelgroepen.

Het boek Inclusieve communicatie(opent in nieuw venster) van Hanan Challouki zet je op weg in de inclusieve communicatie. Hanan Challouki is een pionier in inclusieve marketing en communicatie, eerst met het platform Mvslim en het communicatiebureau Allyens, nu met haar agency Inclusified. Lees alvast de 8 tips van Hanan Challouki over inclusieve communicatie(opent in nieuw venster) op de site van Flanders DC.

Diversiteitscommunicatie - verbindende communicatie en marketing(opent in nieuw venster) van Ingrid Tiggelovend bevat praktische tips en tricks, maar ook strategische aanbevelingen voor een diversiteitsbewust communicatiebeleid. De publicatie is onder andere gebaseerd op de resultaten van een lerend netwerk dat Studio Sesam opzette met communicatiemedewerkers van de Vlaamse overheid.

De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) publiceerde in november 2022 deze tips voor lokale besturen over helder en inclusief communiceren(opent in nieuw venster).

Als je je doelgroepen niet begrijpt, bereik je ze niet. Je kan al een heel eind ver komen met desk research, en vooral door zelf in contact te komen met je doelgroepen in al hun diversiteit of specificiteit.

Raamovereenkomsten

Je kan ook focusgroepsgesprekken organiseren, diepte-interviews doen, enquêtes afnemen, persona’s opstellen en gebruiken, … Een onderzoeksbureau inschakelen kan onder andere via de raamovereenkomst voor communicatieonderzoek(opent in nieuw venster).

Ook interessant:

• Raamovereenkomst voor gedragsonderzoek, gedragsinzichten en gedragsbeïnvloeding(opent in nieuw venster)
• Methodes om over het gedrag van burgers te leren

Onderzoekstechniek: Grootschalig luisteren

Een interessante onderzoekstechniek om een heel diverse doelgroep te bevragen is grootschalig luisteren(opent in nieuw venster). Dat levert diepere inzichten op dan een klassieke bevraging.

Toolbox OpenBlik

Het Agentschap Integratie & Inburgering ontwikkelde in samenwerking met het Hannah Arendt Instituut de Toolbox OpenBlik(opent in nieuw venster). Daarmee kun je “werken aan een genuanceerde beeldvorming, voorbij vooroordelen en stereotypen. Wil je inclusief communiceren, zonder stereotypen en vooroordelen? Wil je de juiste doelgroepen of al je inwoners bereiken met jouw communicatie? Wil je je inwoners dichter bij elkaar brengen? Gebruik dan de tools en tips van OpenBlik.”

Online tool: Bridging the gap

De Arteveldehogeschool ontwikkelde de tool Bridging the gap(opent in nieuw venster), waarmee je aan de hand van 100 persona je doelgroep verkent. Hoe beleven ze hun identiteit? Hoe is hun houding tegenover de overheid? Welke media gebruiken ze? Welke waarden hebben ze? Hoe nemen ze beslissingen?

Als je meer zicht hebt op hoe je doelgroep denkt en handelt, kan je tips van experts(opent in nieuw venster) gebruiken om je communicatiestrategie verder te ontwikkelen.

Checklist inclusieve communicatie en gespreksleidraad focusgroep

Hoe evalueer je hoe ‘inclusief’ je digitale en gedrukte communicatiemiddelen zijn? Samen met Brusselse partners ontwikkelden de Vlaamse Gemeenschapscommissie en Thomas More hogeschool een methodiek. Een checklist hielp om de communicatieproducten te screenen op allerlei indicatoren. Daarnaast organiseerden ze groepsgesprekken met de doelgroepen. Met de resultaten gaan de Vlaamse Gemeenschapscommissie en andere Brusselse organisaties aan de slag om hun communicatiekanalen nog inclusiever te maken. De methodiek is ook beschikbaar voor andere organisaties.

Lees meer over de instrumenten voor toegankelijke communicatie van de Vlaamse Gemeenschapscommissie(opent in nieuw venster).

Artikel: Rotterdam vermijdt onbedoelde vooroordelen in communicatie

Rotterdam is een van de meest superdiverse steden van Europa. Logisch dat de gemeente Rotterdam wil dat elke Rotterdammer, met welke achtergrond ook, zich herkent in de communicatie. Want alleen dan kan vertrouwen en een duurzaam onderling contact ontstaan. Maar gebeurt dat ook? Spreken we elke burger wel met evenveel respect aan?

Om die vraag te beantwoorden is in 2019 onderzocht hoe de gemeentediensten Rotterdammers in beeld brengen, of populair gezegd ‘framen’. Zo werden er honderden gemeentelijke communicatie-uitingen onder de loep genomen: van socialmediapagina’s tot stadskranten, van campagnes tot speeches. Vervolgens ging de gemeente het gesprek hierover aan met een groep Rotterdammers.

De uitkomst? Hoe goed onze intenties ook zijn, onbedoeld communiceren we te vaak vanuit onze eigen leefwereld, inclusief de onbewuste vooroordelen die we allemaal hebben. Is dit uit te bannen?

Carola de Vree-van Wagtendonk (hoofd Communicatie gemeente Rotterdam) schreef een artikel over het onderzoek naar inclusieve communicatie in Rotterdam.(PDF bestand opent in nieuw venster)

Toegankelijk communiceren

Hoe telefoneer ik met een anderstalige? Hoe ondersteun ik mijn boodschap met beelden en pictogrammen? Atlas integratie & inburgering Antwerpen bundelde veel expertise over toegankelijk communiceren(opent in nieuw venster).

Toegankelijke websites en apps

Het internet is dé toegangspoort geworden voor een stroom aan informatie en tal van diensten. Websites en apps van de Vlaamse overheid moeten toegankelijk zijn. Die toegankelijkheid is voor velen onmisbaar, en voor iedereen nuttig. Hoe maak je jouw site of app toegankelijk?(opent in nieuw venster)

Digitale of analoge media?

De befaamde digitale kloof is één reden om niet alleen digitale media in te zetten. Er zijn er nog. Elk medium en ieder kanaal heeft andere eigenschappen, voor- en nadelen. Een divers publiek aanspreken betekent ook diverse kanalen inzetten, analoog en digitaal.

Analoog of digitaal? Inclusief communiceren in de internetsamenleving?(opent in nieuw venster) van Eric Goubin (Politeia, 2015)

Tool: 10 (digitale) mediaprofielen

Wil je werken aan digitale inclusie, dan moet je rekening houden met alle profielen in je doelpubliek. Het Vlaams Kenniscentrum Digitale en Mediawijsheid (Mediawijs) goot de meest voorkomende manieren waarop mensen omgaan met media en digitale technologieën in 10 mediaprofielen. Ofwel: 10 mediadieren met elk hun eigen trekjes. Mediawijs biedt een mediaprofieltest(opent in nieuw venster) aan en 3 werkvormen om met de mediaprofielen aan de slag te gaan in jouw organisatie.

Soms ben je onzeker als je mensen met een handicap of met een migratieachtergrond wil benoemen of aanspreken. Of er zijn woorden over seksuele geaardheid en identiteit die niet helemaal duidelijk zijn. Soms ben je voorzichtig omdat je iemand niet wil kwetsen. Er zijn zoveel nieuwe woorden opgedoken, en andere woorden zijn alweer verouderd of worden als kwetsend ervaren.

Deze leidraden helpen je om je taalgebruik zo inclusief mogelijk te maken:

• Woordenlijst divers woordgebruik bij de VRT(opent in nieuw venster)
• Dossier en woordenlijst inclusief taalgebruik(opent in nieuw venster) (contentbureau JaJa)
• Taaltips over hiv en seksuele gezondheid(opent in nieuw venster) (Sensoa)
• Heerlijk helder: genderbewust taalgebruik
• Tips voor genderinclusief schrijven(PDF bestand opent in nieuw venster) (brochure federale overheid)

Begrijp de multiculturele samenleving

Deze publicaties kunnen je helpen om een beter inzicht te krijgen in de multiculturele samenleving:

• De publicatie Etnocommunicatie - communiceren met een multicultureel publiek(opent in nieuw venster) van de Vlaamse overheid dateert alweer van 2005, maar ze bevat nog steeds interessante inzichten. Goed bruikbaar als je wil communiceren met specifieke doelgroepen van mensen van buitenlandse herkomst.
• Het boek Etnomarketing - het vertrouwen van de nieuwe consument(opent in nieuw venster) van Rachid Lamrabat is vooral geschreven voor bedrijven, maar het komt ook van pas bij overheidscommunicatie.
• Superdiversiteit - hoe migratie onze samenleving verandert(opent in nieuw venster) van Dirk Geldof is een basiswerk voor wie wil begrijpen wat superdiversiteit betekent.

De VRT is een goed voorbeeld van een organisatie met een doordacht en consequent diversiteitsbeleid. Diversiteit op de VRT bespeelt minstens zes thema’s en de kruispunten daarvan: migratie, geslacht, handicap, ouderen, mensen in armoede, geaardheid. De projectaanpak met actieplannen, meten en evalueren maakt dat het resultaat stilaan zichtbaar wordt. Een grondige aanpak is de voorwaarde om geloofwaardig te communiceren. Als je het niet meent en alleen voor de schijn wat nieuwe prentjes kiest, dan val je door de mand.

Lees meer over het diversiteitsbeleid van de VRT(opent in nieuw venster).

Vrouwen, mensen met een andere herkomst, transgenders en mensen met een handicap komen zelden aan bod in de media. Als ze dan toch in de media verschijnen, gaat het nog al te weinig over hun expertise. In de Expertendatabank(opent in nieuw venster) van het team Gelijke Kansen vind je gegevens van honderden experts. Ze maken deel uit van de genoemde groepen en zijn gespecialiseerd in een welomschreven en duidelijk afgelijnd vakgebied.