Inleiding 

Overheden van alle bestuursniveaus laten heel wat websites bouwen. Ook andere communicatiemiddelen zoals mobiele applicaties geraken steeds meer ingeburgerd.  

De toegankelijkheid van websites en mobiele applicaties is voor de Vlaamse overheid een belangrijk aandachtspunt, in het bijzonder voor personen met een visuele, auditieve of fysieke handicap, maar ook voor anderstalige nieuwkomers, ouderen enzovoort. De Europese Unie legt hieromtrent inmiddels ook belangrijke vereisten op, zo moeten websites en mobiele applicaties toegankelijk zijn overeenkomstig de bepalingen van Richtlijn (EU) 2016/2102 inzake de toegankelijkheid van de websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties. De verschillende lidstaten hebben deze richtlijnen omgezet in bindende wetgeving. Op Vlaams niveau zetten artikelen II.16 en II.17 van het Bestuursdecreet deze verplichte bepalingen om in Vlaamse wetgeving. De verplichtingen gelden voor ‘overheidsinstanties’, en zijn behoudens enkele uitzonderingen van toepassing op alle entiteiten van de Vlaamse overheid en de lokale overheden. Alle details en de specifieke uitzonderingen zijn terug te vinden in art. II.16 en II.17 van het Bestuursdecreet.

Met het oog op het sensibiliseren van de markt is het aangewezen dat de aanbestedende overheid in de omschrijving van het voorwerp van de opdracht een algemene verwijzing naar de normen uit de richtlijn opneemt. 

De aanbestedende overheid is onderhevig aan de dwingende wetgeving inzake digitale toegankelijkheid van websites en mobiele applicaties. De websites en mobiele applicaties die het voorwerp van deze opdracht uitmaken, moeten minstens toegankelijk zijn conform de meest recente versie van de norm EN 301 549.  

De Europese Unie kan de Europese standaard EN 301 549, die verwijst naar de WCAG 2.1 AA (Web Content Accessibility Guidelines 2.1, niveau AA), nog wijzigen of actualiseren. Zolang geen referenties van de geharmoniseerde normen zijn bekend gemaakt, geldt de Europese norm EN 301 549. 

Overeenkomstig art. 69, 3° Wet Overheidsopdrachten kan de aanbestedende overheid een kandidaat of inschrijver in elk stadium van de plaatsingsprocedure uitsluiten indien deze kandidaat of inschrijver in de uitoefening van zijn beroep een ernstige fout heeft begaan, waardoor zijn integriteit in twijfel kan worden getrokken.  

Het wetens en willens niet in acht nemen van de verbintenis om een websites en mobiele applicaties te bouwen conform de norm EN 301 549 kan, gelet op het belang van toegankelijke websites en mobiele applicaties, aanzien worden als een ernstige beroepsfout. In voorkomend geval moet de uitsluiting wel afdoende worden gemotiveerd. 
Meer info over de uitsluitingsgronden

Generieke technische specificatie 

Artikel II.16 Bestuursdecreet bepaalt dat websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties moeten voldoen aan de norm die opgelegd is met toepassing van richtlijn (EU) 2016/2102. Deze richtlijn verwijst naar norm EN 301 549. 

Overeenkomstig artikel 53, §1 Wet Overheidsopdrachten moeten de technische specificaties van een overheidsopdracht zodanig opgesteld worden, behalve in behoorlijk gemotiveerde gevallen, dat rekening gehouden wordt met de ‘criteria inzake toegankelijkheid voor personen met een beperking of de geschiktheid van het ontwerp voor alle gebruikers’. De wetgeving inzake digitale toegankelijkheid en de wetgeving overheidsopdrachten raken mekaar op dit punt. De Vlaamse overheid biedt verderop op deze pagina een clausule aan die conform is met de dwingende bepalingen uit zowel het Bestuursdecreet als de Wet Overheidsopdrachten. 

De websites en mobiele applicaties moeten minstens toegankelijk zijn conform de meest recente versie van de norm EN 301 549.  

Deze vereiste geldt evenwel niet voor: 

[Vul in op welke elementen de vereiste niet van toepassing is omwille van een uitzonderingsgeval of een geval van een onevenredige last]  

[Facultatief in het geval onderhoud/actualisering is inbegrepen in de opdracht:] Indien er gedurende de looptijd van de opdracht een nieuwe versie van de norm EN 301 549 van kracht wordt, is de opdrachtnemer ertoe gehouden om de websites en mobiele applicaties binnen een termijn van X* maanden te conformeren aan de meest recente versie van de norm.

* Deze termijn kan ingevuld worden door de aanbestedende overheid, rekening houdende met de aard en omvang van de opdracht, bijvoorbeeld een termijn van 6 maand. Je kan ervoor opteren om de actualisering te benoemen als een element dat inbegrepen is in de geboden prijzen.

Om toegankelijke websites en mobiele applicaties te bouwen, kan een gedegen ervaring met toegankelijkheid van websites en mobiele applicaties mogelijk aangewezen zijn. De aanbestedende overheid kan dergelijke ervaring vereisen in de selectiecriteria.  

In geval je in het kader van de kwalitatieve selectie bijvoorbeeld om referenties verzoekt, kan je bepalen dat deze referenties ook moeten aantonen dat de kandidaat of inschrijver over ervaring beschikt met het bouwen van toegankelijke websites of mobiele applicaties, conform de meest recente versie van de norm EN 301 549. 

In het geval van opdrachten van beperkte waarde en onderhandelingsprocedures zonder bekendmaking rekenen we erop dat je in je keuze of selectie rekening houdt met digitale toegankelijkheid en enkel potentiële opdrachtnemers uitnodigt die ervaring hebben met digitale toegankelijkheid of bereid zijn zich hierin bij te scholen. 

Als de aanbestedende overheid na de oplevering zelf de websites en mobiele applicaties verder up-to-date houdt en van inhoud voorziet, bestaat het risico dat de aanvankelijk toegankelijke websites en mobiele applicaties toch ontoegankelijk worden door toedoen van een foutief gebruik door de eigen werknemers of andere personen die belast worden met het actualiseren van de websites en mobiele applicaties. Om die reden is een toelichting over hoe het product werkt door de opdrachtnemer ten behoeve van de medewerkers of andere aangewezen personen in sommige gevallen een toegevoegde waarde, bijvoorbeeld in de vorm van een draai- of handboek. De toelichting kan o.a. uitleg omvatten over het aanmaken van toegankelijke webinhoud. In de uitvoeringsvoorwaarden kan hiertoe bijvoorbeeld volgende clausule opgenomen worden: 

De opdrachtnemer voorziet de nodige toelichting om de aanbestedende overheid in staat te stellen de toegankelijkheid van de websites en de mobiele applicaties te onderhouden en toegankelijke webinhoud aan te maken. De opdrachtnemer voorziet hiertoe een voorstel in zijn offerte. 

Voorstellen kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op een opleiding of het ter beschikking stellen van een handleiding of leidraad.  

Deze clausule is slechts een voorbeeld en kan aangepast worden naar wens van de aanbestedende overheid. In sommige gevallen kan het daarbij aangewezen zijn om hiervoor ook een vergoeding te voorzien. 

Artikel II.16 Bestuursdecreet bepaalt dat elke website en mobiele applicatie een toegankelijkheidsverklaring volgens de modaliteiten van de Europese richtlijn 2016/2102 moet hebben. Als de website of mobiele applicatie wordt gebouwd door een externe partij, raden we aan om de verplichte toegankelijkheidsverklaring door die externe partij te laten opstellen en regelmatig te laten actualiseren. Hiertoe kan in de opdrachtdocumenten volgende clausules opgenomen worden:  

De opdrachtnemer dient een toegankelijkheidsverklaring op te stellen i.v.m. de conformiteit van de websites en mobiele applicaties volgens de geldende norm EN 301 549, in afstemming met opdrachtgever. De toegankelijkheidsverklaring omvat ten minste volgende elementen volgens de Europese richtlijn:

1. een toelichting over de delen van de content die niet toegankelijk zijn, de redenen daarvoor, en in voorkomend geval, de toegankelijke alternatieven waarin is voorzien;
2. een beschrijving van, en een link naar, een feedbackmechanisme dat elke persoon in staat stelt bij de betrokken overheidsinstantie melding te maken van eventuele niet-naleving op haar website of mobiele applicatie van de in artikel 4 omschreven toegankelijkheidseisen, en om de uit hoofde van artikelen 1, lid 4, en artikel 5 uitgesloten informatie op te vragen, en
3. een link naar de in artikel 9 omschreven handhavingsprocedure, die kan worden toegepast in geval van een onbevredigend antwoord op de melding of het verzoek.

Voor de helderheid van de toegankelijksheidsverklaring is het aan te raden dat deze verklaring daarnaast ook onderstaande elementen mee opneemt.

• De locatie of de aanvraag waarop de verklaring betrekking heeft. Over welke website of mobiele applicatie gaat de verklaring?
• Verklaring van conformiteit met de geldende normen: deze komen momenteel overeen met hetWCAG 2.1-niveau: AA
• Vermelding hoe de conformiteit met deze norm werd vastgesteld.
  Bijvoorbeeld:

• een validatie door een auditor,
• een IAAP gecertificeerde expert of
• een link naar een formeel auditrapport.
• Een opsomming van pagina's of onderdelen die nog niet conform zijn met de norm en volgende toelichting:
• Welke maatregelen worden genomen om ook die onderdelen toegankelijk te maken?
• Wanneer zullen die maatregelen doorgevoerd zijn?
• Welk alternatief wordt er ondertussen voorzien? Wat zijn de toegankelijke alternatieven?
• De datum van het opstellen van de verklaring en de datum van de laatste bijwerking.

Digitaal Vlaanderen biedt het webplatform Vlaanderen.be aan. Entiteiten van de Vlaamse overheid kunnen hierin hun digitale dienstverlening uitbouwen.

Het platform zal voorzien in oplossingen voor en expertise over:

• het beheer en de publicatie van officiële informatie en content voor alle doelgroepen
• de opmaak en toegankelijkheid van websites en loketten op elk scherm, ook mobiel
• het vlot vindbaar maken van informatie door zowel een breed publiek als door experten en professionals
• Een nauwe integratie met de andere burgergerichte kanalen van Mijn Burgerprofiel en Contactcenter 1700

In het webplatform Vlaanderen.be kunnen alle entiteiten van de Vlaamse overheid hun digitale dienstverlening uitwerken. De verantwoordelijkheid voor het uitwerken en beheren van content blijft ook bij de entiteiten.

Het platform biedt een uitstalraam voor die informatie en dienstverlening, combineert ze vlotter met bronnen en andere inhoud en ontsluit de informatie via meerdere kanalen.
Het webplatform staat open voor alle entiteiten van de Vlaamse overheid.
Het webplatform werkt nauw samen met de andere producten van Digitaal Vlaanderen, zoals Mijn Burgerprofiel, Contactcenter, Magda, Contact Center, Kruispuntbank Vlaanderen en andere.

Wil je meer vernemen over het webplatform, neem dan contact op met info.webplatform@vlaanderen.be

De aanbestedende overheid kan bepalen dat de opdrachtnemer een toegankelijkheidsscreening moet laten uitvoeren en het resultaat van de screening moet afleveren bij de oplevering. Deze screening kan dienen als controle van de conformiteit met de meest recente versie van de norm EN 301 549. 

Onderhoud (facultatief)

Het komt regelmatig voor dat opdrachten voor het bouwen van websites en mobiele applicaties een luik omvatten m.b.t. het latere onderhoud ervan. Deze onderhoudsperiode kan aangewend worden om die websites en mobiele applicaties gedurende langere tijd te conformeren aan de opgelegde toegankelijkheidsvereisten. In voorkomend geval is het aan te raden om in het bestek te expliciteren dat de conformiteit met de meest recente versie van de norm EN 301 549 integraal deel moet uitmaken van het onderhoud. 

Straffen (facultatief)

Door het opnemen van een bijzondere straf in de opdrachtdocumenten kan je als aanbestedende overheid een bijkomend middel creëren om de opdrachtnemer in de uitvoeringsfase te bewegen tot het naleven van de verplichtingen inzake digitale toegankelijkheid. Indien je andere bijzondere straffen definieert of werkt met een Service Level Agreement (SLA), verdient het de voorkeur om de bijzondere straf inzake digitale toegankelijkheid op te nemen in de bestaande lijst met straffen of de SLA.

Het verdient de voorkeur om reeds in een vroeg stadium na te gaan of de website of mobiele applicatie conform is met de toegankelijkheidsvereisten en desgevallend een ingebrekestelling op te stellen. Een bijzondere straf is dan ook vooral nuttig in geval van langdurige opdrachten die de aanbestedende overheid periodiek opvolgt. Indien gedurende de opvolging blijkt dat de reeds gebouwde delen niet voldoen, kan onmiddellijk worden ingegrepen door te dreigen met de toepassing van een straf en deze vervolgens ook toe te passen indien de opdrachtnemer geen passend gevolg geeft aan de ingebrekestelling.

Ter inspiratie wordt volgende modelclausule aangeboden:

Het niet naleven van de verplichtingen inzake digitale toegankelijkheid conform EN 301 549 wordt bestraft met een bijzondere straf van X euro. *

(*) Dit bedrag kan ingevuld worden door de aanbestedende overheid, rekening houdende met de aard en omvang van de opdracht.

Oplevering

De oplevering strekt ertoe om vast te stellen of de uitgevoerde diensten  overeenstemmen met de bepalingen en voorwaarden van de opdracht. De technische specificaties inzake digitale toegankelijkheid zijn minimale vereisten die gecontroleerd kunnen worden in het kader van de oplevering. Dat kan d.m.v. een screening die uitgevoerd wordt door eigen personeel of door een gespecialiseerde externe partij. Indien de aanbestedende overheid i.k.v. de oplevering van de opdracht vaststelt dat de website of mobiele applicatie niet voldoet aan de minimale vereisten inzake digitale toegankelijkheid, kan de oplevering worden geweigerd. Het is dan aan de opdrachtnemer om de website of mobiele applicatie te conformeren aan de minimale vereisten alvorens nogmaals om oplevering van de opdracht te verzoeken.

Garantie op naleving van de toegankelijkheidseisen (facultatief) 

In het ideale scenario wordt bij de oplevering van websites en mobiele applicaties de conformiteit ervan met de toegankelijkheidsnormen gecontroleerd. Dat kan d.m.v. een screening die uitgevoerd wordt door eigen personeel of door een gespecialiseerde externe partij. Mogelijks beschik je als organisatie echter niet over de nodige expertise of de nodige capaciteit om de conformiteit volledig te (laten) controleren in het kader van de oplevering. 

In dat geval is het raadzaam om een langere garantieperiode te voorzien waarbinnen de opdrachtnemer de toegankelijkheid van de websites en mobiele applicaties moet waarborgen. Dit kan door in het bestek in een voorlopige oplevering te voorzien, waarna een garantieperiode begint te lopen. Binnen deze garantieperiode moet de opdrachtnemer o.m. de gebreken remediëren die de aanbestedende overheid niet ontdekt heeft i.k.v. de voorlopige oplevering, maar pas na de voorlopige oplevering ontdekt. Pas na deze garantieperiode wordt de opdracht definitief opgeleverd.  

Aansprakelijkheid (facultatief)

Ten slotte is het ook raadzaam een specifieke bepaling over aansprakelijkheid op te nemen in het bestek. Op die manier kan je als aanbestedende overheid de opdrachtnemer aanspreken in geval van eventuele schade die het gevolg is van problemen met de toegankelijkheid van de websites en mobiele applicaties. 

Volgende specifieke bepaling kan je opnemen in het bestek:

Aansprakelijkheid (ART. 152 KB UITVOERING) 

De opdrachtnemer draagt de volle aansprakelijkheid voor de fouten en nalatigheden die in de verleende diensten voorkomen. Schade, inclusief gevolgschade, die resulteert uit contractuele tekortkomingen in hoofde van de opdrachtnemer, zijn aan hem toerekenbaar. Dit is uitdrukkelijk ook het geval voor schade die het gevolg is van gebreken op het vlak van digitale toegankelijkheid.